Aaltjes tegen plagen: wanneer gebruik je welk soort?
Aaltjes zijn geen wondermiddel dat je lukraak over je potten giet. Het zijn levende beestjes met een gebruiksaanwijzing. In dit artikel leer je alles over de soorten aaltjes en hoe je ze inzet. Wat zijn ze precies? Welke soorten zijn er en welke aaltjes bestel je voor welke plaag? Ook vind je praktische tips om de nematoden succesvol in te zetten tegen de plaag waar je plant of tuin mee kampt (+ video!).
Wat zijn aaltjes eigenlijk?
Aaltjes zijn piepkleine rondwormpjes die leven in de bodem. Sommige soorten leven van dode plantenresten. Maar er zijn ook soorten die zich specialiseren in het opsporen en uitschakelen van larven van insecten en andere plagen. De meeste aaltjes zijn dus onschuldig of zelfs ontzettend nuttig, maar er bestaan ook aaltjes die plantenziekten veroorzaken, zoals het gevreesde wortelknobbelaaltje.
MAAR: in dit artikel hebben we het alleen maar over de ‘good guys’, oftewel: de nematoden (zo worden aaltjes ook wel genoemd) die insecten en ongedierte te lijf gaan.
Hoe zien aaltjes eruit en hoe helpen ze?
Ze zijn zó microscopisch klein dat je ze met het blote oog niet kunt zien. Sterker nog: één druppel water kan wel duizenden aaltjes bevatten!
Deze nematoden dringen hun prooi binnen, dat meestal een larve is van bijvoorbeeld een rouwvlieg, mot of keversoort.
Vervolgens scheiden ze daar bacteriën uit die de larve doden en verteren, en planten zich vervolgens voort in het karkas.
Ja inderdaad, charmant is misschien anders, maar doeltreffend is het gelukkig zeker.
En het mooiste: ze vallen alleen specifieke insecten aan. Dus géén bijen, regenwormen of lieveheersbeestjes. Ze zijn alleen maar gericht op het doelwit waarvoor je ze inzet.
Om die reden is het juiste soort aaltjes bestellen dus heel belangrijk!
De 5 meestgebruikte soorten aaltjes tegen plagen
Niet alle aaltjes zijn hetzelfde en ook doet niet elk soort aaltje aan multitasken. Ze hebben zo hun voorkeuren, en dat is maar goed ook, want elk soort heeft daardoor zijn eigen specialiteit. Zo kun je aaltjes heel gericht tegen een specifieke plaag inzetten.
We zetten de 5 meest gebruikte aaltjes in de tuin- en plantenwereld op een rijtje + hun speciale doelwitten:
Steinernema feltiae aaltjes tegen mieren, rouwvliegjes, eikenprocessierups en trips
Steinernema feltiae zijn de favoriet van de meeste mensen. Ze worden ook wel Felti aaltjes of Stenema aaltjes genoemd.
Steinernema feltiae speuren vooral larven van rouwvliegjes op. Maar ook mieren, eikenprocessierupsen en jonge larven van trips zijn de klos. Ze zijn snel, effectief en veilig voor je planten.
Omdat ze actief zijn bij lagere temperaturen (vanaf zo’n 10°C) kun je ze ook buiten al gebruiken in het vroege voorjaar en najaar (over het juiste gebruik van aaltjes lees je later meer).
Steinernema carpocapsae – tegen engerlingen, larven van verschillende kevers & de palmboomredder
De Steinernema carpocapsae soort is wat meer gespecialiseerd in bodeminsecten met een stevige pantser. Denk aan larven van taxuskevers, meikevers en andere keversoorten die aan wortels knagen. Ze houden van warmere temperaturen (vanaf 14°C) en werken het best in vochtige grond.
Steinernema carpocapsae zijn ook heel effectief tegen larven van de rode palmkever en de palmmot. Ze worden direct in de palmkroon gesproeid en zoeken actief naar hun prooi.
Steinernema carpocapsae
Heterorhabditis bacteriophora – tegen engerlingen en emelten
Deze jongens zijn iets agressiever dan Steinernema’s en gespecialiseerd in het bestrijden van engerlingen, en de larven van kevers zoals de meikever en junikever.
Heterorhabditis bacteriophora boren zich door het pantser van larven heen en doden ze van binnenuit. Ze zijn dus heel geschikt voor dikkere larven en worden ook ingezet tegen larven van rozenkevers, junikevers en de taxuskever. Ze werken bij temperaturen vanaf 12°C.
Heterorhabditis bacteriophora
Phasmarhabditis hermaphrodita – slakken bestrijden met aaltjes
Phasmarhabditis hermaphrodita zijn effectief tegen verschillende soorten slakken en dan met name naaktslakken. De reden daarvoor is dat huisjesslakken meer boven de grond leven, waardoor de aaltjes (die dus in de grond zitten) een huisjesslak moeilijker te pakken kunnen krijgen.
Ze worden geleverd in een mineraalpoeder dat je eenvoudig met water mengt en vervolgens over de bodem sproeit. Ze zijn vooral effectief tegen de grijze naaktslak (Deroceras reticulatum).
Phasmarhabditis californica – ook aaltjes tegen naaktslakken
Phasmarhabditis californica zijn de nachtmerrie van naaktslakken. Ze dringen de slak binnen en zorgen voor een snelle dood. Ideaal voor moestuinen en siertuinen waar slakken een plaag vormen. Ze zijn effectief tegen verschillende soorten naaktslakken, zoals de Gevlekte akkerslak en Rode wegslak.
Belangrijke tips & praktische info om aaltjes succesvol in te zetten
Even voor de duidelijkheid: nematodes zijn geen magische beestjes. Het is niet zo dat je ze uitgiet en dat binnen 5 minuten je tuin en plantenpotten vol dooie larven en slakken liggen. Helaas.
Nematoden leven en ze jagen. Ze hebben daardoor ook wat voorwaarden. En als jij die snapt en respecteert, dan werken ze verbluffend goed. Maar als je lukraak het poedertje mengt en het vervolgens op droge aarde mikt, dan kun je fluiten naar een goed resultaat.
Dus hieronder geven we je wat tips en belangrijke info voor het effectief inzetten van aaltjes:
Hoe werken aaltjes: timing is alles
Kijk altijd goed naar de levenscyclus van de plaag. Aaltjes werken namelijk alleen tegen larven, en niet tegen de volwassen insecten. Voor volwassen insecten zet je altijd roofmijten in.
Dus houd die cyclus goed in de peiling, want gebruik je aaltjes bijvoorbeeld:
- te vroeg in het seizoen? Dan zijn de larven nog niet aanwezig of zitten ze te diep in de grond.
- Gebruik je ze te laat in de levenscyclus van de plaag? Dan hebben ze al héél lang hun gang kunnen gaan, en dan zit jij met de schade.
Oftewel: altijd eerst even je plantjes observeren. Zie je vraatschade, slakkenslijm, verdorde jonge scheuten, of die irritante vliegjes die omhoog vliegen zodra je je plant water geeft? Dát zijn allemaal signalen.
Aaltjes zet je pas in zodra de plaag zichtbaar is of als je weet dat de larven actief worden.
Wanneer aaltjes tegen trips, engerlingen, slakken, rouwvliegjes, kevers of buxusmot inzetten?
Slakkenaaltjes (zoals P. hermaphrodita of P. californica): voorjaar of herfst, wanneer slakken jong en actief zijn.
Engerlingen of keverlarven: zodra de bodemtemperatuur boven de 12°C komt, meestal vanaf mei.
Rouwvliegjes: zodra je binnen of in de kas vliegjes ziet (en dus larven verwacht in de potgrond). Dat kan het hele jaar door zijn, afhankelijk van de omstandigheden. En omdat je Felti aaltjes tegen rouwvliegen gebruikt, kun je ook bij lage temperaturen je planten behandelen (zoals eerder uitgelegd).
Tip: is het hartje zomer en stijgen de temperaturen boven de 30°C? Wacht er dan even mee of gebruik het vroeg in de ochtend wanneer het nog niet zo warm is. En als het om een plant of boom in pot gaat: verhuis die dan tijdelijk naar een schaduwplek.
Dosering: hoeveel aaltjes heb je nodig?
De meeste aaltjesproducten zijn verpakt per zoveel miljoen in een doosje. Klinkt misschien heel indrukwekkend zulke grote aantallen, maar het zegt niks als je niet weet hoeveel vierkante meter je ermee moet behandelen.
De meeste verpakkingen geven aan hoeveel m2 je ermee kunt behandelen. Een standaardverpakking voor rouwvliegjes bijvoorbeeld bevat meestal genoeg voor 10 m2 tuingrond of zo’n 100 potten.
Een gangbare dosering is:
5 miljoen aaltjes per 10 m² bij een lichte plaag
10 miljoen per 10 m² bij een zwaardere plaag
In potten: 50.000 tot 100.000 aaltjes per liter potgrond, afhankelijk van het soort. Maar als je meerdere plantenpotten behandelt, giet dan liever iets teveel aaltjes per pot dan te weinig.
Let op: bij emelten, palmkevers of keverlarven die diep zitten, wil je wel meteen richting de hoogste doseringen gaan. Die beesten zijn namelijk erg taai, en je wilt genoeg jagers hebben om de klus te klaren.
Houd de aarde minstens een week lang vochtig
Rondwormpjes hebben water nodig om überhaupt vooruit te kunnen komen. Dus droge grond = mission failed. Als de grond droog is, kunnen ze zich tenslotte amper bewegen. Laat staan dat ze dan actief kunnen jagen op larven. En dan gaan ze al gauw dood.
Zorg er dus voor dat de grond vóór en na de behandeling met de nematoden vochtig blijft. In ieder geval de eerste 1 à 2 weken. Dit doe je het liefst met een fijne nevelsproeier, en niet met een harde straal. Waarom?
Ten eerste blijven de de aaltjes goed over de grond verdeeld als je ze niet allemaal met een wildwaterbaan 1 kant opspuit.
Ten tweede kan te veel water geven ervoor zorgen dat de plant of boom alsnog doodgaat door wortelrot.
Dit is een goede en populaire nevelsproeier die wijzelf ook hebben. Daarmee houd je de grond gemakkelijk consistent vochtig in plaats van kletsnat.
Werk binnen de houdbaarheidsdatum
Aaltjes nematoden zijn levend spul. Gebruik ze dus zo snel mogelijk na ontvangst, en bewaar ze tot die tijd koel (in de koelkast, maar niet in de vriezer). Een pakketje dat 3 dagen lang in de zon op je stoep ligt te bakken? Dat kun je dan weggooien, omdat ze dan waarschijnlijk niet meer leven.
Nooit mengen met chemische bestrijdingsmiddelen
Waarom je nematodes nooit tegelijkertijd met chemische sprays en pesticiden mag gebruiken?
Het antwoord daarop is heel simpel: het gif doodt ook je aaltjes. Dus als je net enthousiast met een chemisch goedje hebt lopen spuiten, wacht dan eerst nog een paar weken voordat je met je aaltjes aan de slag gaat. En gebruik trouwens ook geen chloor- of koperhoudende producten rondom het behandelde gebied. Kunnen ze ook niet tegen.
Kun je nematoden preventief uitzetten?
Ja en nee. In theorie kun je met een lage dosis nematoden alvast wat larven te grazen nemen voordat ze grote problemen veroorzaken. Maar in praktijk is dit lastig: geen larven betekent namelijk dat de aaltjes verhongeren en snel verdwijnen. Dus preventief inzetten werkt vooral als je zeker weet dat de plaag jaarlijks terugkomt, zoals rouwvliegjes vaak in de herfst.
Aaltjes online gebruiksaanwijzing + VIDEO
Goed, aaltjes bestellen maar. En inmiddels liggen die paar miljoen kleine, kronkelende jagers veilig in je koelkast.
Maar: hoe gebruik je aaltjes zonder ze halverwege het proces al per ongeluk te vermoorden? En hoe zorg je dat ze hun prooi ook echt vinden?
Hierbij jouw aaltjes online gebruiksaanwijzing + video! (die vind je onderaan de gebruiksaanwijzing).
Stap 1: aaltjes bewaren: koel, maar niet te lang
Aaltjes zijn koelbloedige types. Letterlijk. Bij aankomst moeten ze de koelkast in, ergens rond de 4 tot 8 graden. Dat houdt ze in rust. Maar laat ze daar niet weken liggen. Hoe verser je ze gebruikt, hoe krachtiger ze zijn. Idealiter gebruik je ze uiterlijk binnen 5 dagen.
Stap 2: de bodem of potgrond voorbereiden
Voordat je überhaupt met je gietertje en aaltjes gaat zwaaien, check je eerst de aarde. Is die zo droog als een kurk? Dan eerst nog even water tanken.
Aaltjes zijn namelijk waterdieren, zoals eerder al uitgelegd. Bij kurkdroge grond zitten ze vast als een vis op het droge. Zorg er dus voor dat de bodem vochtig is, vergelijkbaar met een goed uitgeknepen spons.
Ook belangrijk: als je met bloempotten werkt, zorg dan dat het water goed weg kan lopen via de lekgaten (drainage-gaten).
Stap 3: mengen maar
Tijd om een mengsel te roeren: de meeste aaltjes worden in een poeder- of gelvorm geleverd.
Meng deze inhoud met water (volg de instructies van de verpakking). Begin met bijvoorbeeld 1 liter water, los daarin de aaltjes goed op, en vul het mengsel daarna aan met de rest van het benodigde water.
Zo voorkom je klonters of plakkende hoopjes waar de helft van de nematoden in blijft steken.
Belangrijk hierbij: gebruik geen ijskoud of heet water, maar liever handwarm of op kamertemperatuur. Denk aan lauwe soep. En gebruik sowieso absoluut nooit water met chloor uit je zwembad, en ook geen regenwater uit een ton vol algen en bacteriën.
Stap 4: gieten met beleid en met het juiste gereedschap
Je kunt aaltjes uitgieten met een gewone gieter, als die een sproeikop heeft met voldoende grote gaatjes. Pas op: sommige gieters of sproeikoppen hebben van die hele kleine gaatjes. Maar die maken wormensalsa van de aaltjes, oftewel: de aaltjes worden dan letterlijk kapotgesneden.
Wil je het serieus aanpakken? Dan zijn er speciale sproeiers voor aaltjes verkrijgbaar. Die zijn ontworpen met een brede ‘broeskop’ die de beestjes heel laat, en zorgen bovendien voor een gelijkmatige aaltjesverdeling over je potten of tuin. Zeker bij grotere oppervlakten of bij een serie besmette kuipplanten is zo’n gieter geen overbodige luxe.
Oh ja, nog een tip: Blijf het aaltjesmengsel steeds even roeren, zodat ze niet naar de bodem zakken. Denk maar aan het vruchtenpulp in een pak sinaasappelsap: als je het pak niet goed schudt voor gebruik, dan komt er alleen maar water uit.
Stap 5: de aaltjes in de grond gieten
Giet de oplossing gelijkmatig uit over het te behandelen gebied. Bij potplanten: zorg dat het hele oppervlak van de aarde besproeid wordt. Heb je larven die diep in de grond zitten (zoals bij sommige kevers of emelten)? Dan mag je best iets meer water gebruiken zodat het dieper zakt, of met een plantenspuit het mengsel in de kruipgaten van de larven gieten.
Desnoods prik je zelf wat gaten in de grond met een breinaald of iets dergelijks, om je mengsel daarin te gieten. Maak die gaten het liefst dichtbij de wortels van de plant of boom, omdat ze larven vooral daar zitten.
En nogmaals: als het warm weer is, werk dan bij voorkeur in de vroege ochtend of late avond, of op een bewolkte dag. Waarom? UV-straling doodt aaltjes razendsnel. Ze zijn zo UV-gevoelig als een bleekwitte toerist op een Spaans strand.
Stap 6: vochtig houden (maar niet verzuipen)
Na het aanbrengen is het belangrijk dat de bodem sowieso een week vochtig blijft. Niet zo nat als een rijstveld, maar ook niet zo droog als die ene vergeten cactus in een hoekje.
Vochtig betekent: een gelijkmatige vochtverdeling, maar mét voldoende water om de nematoden te laten jagen. Spray meteen wat water erbij als je merkt dat de bovenlaag van de grond uitdroogt. En bij hitte moet je soms 2 keer per dag sproeien.
En daarna?
Wachten. Niet kijken of er wat beweegt (je ziet ze toch niet), maar wel in de gaten houden of de plaag afneemt.
Dus je zult geen stervende slakken op het pad zien, of larven die dramatisch uit de aarde klimmen. Maar na een dag of 5 begin je wél verschil te merken.
Dus: zie je na een paar dagen minder rouwvliegjes, minder vraatschade, of minder larven krioelen? En planten die ineens weer zin in het leven krijgen? Dan weet je dat je missie geslaagd is.
Overigens: bij hardnekkige plagen, of als de omstandigheden niet optimaal waren, kun je na 10-14 dagen een tweede behandeling doen.
VIDEO HANDLEIDING – Hoe gebruik je aaltjes?
Zoals beloofd hieronder een video over het inzetten van aaltjes. We hebben hier namelijk een filmpje van gemaakt toen we zelf last hadden van rouwmuggen. Door deze methode zijn ze ook nooit meer teruggekomen!
Wij gebruiken afwisselend de aaltjes van InsectHeroes, Biobestrijding aaltjes en Rootsum (dat is de nieuwe naam van Biogroei), afhankelijk bij wie het benodigde soort aaltjes beschikbaar is. Met alle 3 hebben we goede ervaringen.
Hieronder vind je de video waarin we stap voor stap laten zien hoe je aaltjes gebruikt:
Aaltjes kopen
Goed, aaltjes bestellen maar! Hieronder zie je de overzichten van de verschillende soorten aaltjes die we in dit artikel bespraken.
Stenema aaltjes bestellen
Hieronder vind je de beste aanbieders van Steinernema feltiae:
Steinernema Carpocapsae kopen (Carpo)
Steinernema Carpocapsae aaltjes tegen emelten, engerlingen, taxuskever en palmmot. Overigens heeft Biobestrijding hiervoor een speciaal product, namelijk een aaltjesval. Daarbij hoef je niets te mengen, maar kun je de val volgens de gebruiksaanwijzing bij de taxuskevers leggen.
Heterorhabditis bacteriophora aaltjes bestellen
Heterorhabditis bacteriophora tegen engerlingen en allerlei soorten kevers.
Phasmarhabditis hermaphrodita aaltjes kopen
Aaltjes tegen slakken.
Phasmarhabditis californica online kopen
Phasmarhabditis californica nematoden tegen slakken. Deze slakken aaltjes zijn wat moeilijker verkrijgbaar. Met name vanaf eind juni zullen ze weer meer aangeboden worden.
